Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 7aad

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system)


Casharka 7aad


Hypothalamo-Hypophysis-Gonadal –Axis: Qeybtaan waa qeybta maamulaysa caadada dumarka bilwalba marka uu jirkeeda isu diyaariyo in uu cunug cusub ilmogaleenkeeda galo haddii uu gali waayo way burburaysaa sidaasi darteed waxaa ka imaanaayo dhiig waxana loo yaqaanaa arrintaan menstrual cycle (caadada dumar-ka). Si howshaas is diyaarinta ay u bilaabato ammarka guud wuxuu ka imaanayaa hypothalamus-ka qeybtiisa nucleus arcuate-ka wuxuuna soo daynaa dheecaanka Gonadotropin releasing hormone, dheecaankaas aadaya qeybta hore ee hypophysis-ka kaas oo asigane sii daynaya dheecaannada Gonadotrpic hormone, dheecaannada Gonadotrpic waa labo dheecaan waxayna kala yihiin follicle stimulating hormone iyo luteinizing hormone. 


Gabdha inta aysan dhalanin ayay ugxaanteeda diyaar yahay oo inta ay ilmogaleenka hooyadeed ku jirtay waxay leedahay qiyaas ahaan 7 milyan oo ukun (waa awoodda Alle). Gabdha ukunmankeeda howsha beddeshada ee loo yaqaan first meiotic division waxayba bilaawaysaa inta ay caloosha hooyadeed ku jirto laakin ma dhammaystirayso beddeshada unugyada taranka qeybteeda kowaad ee waxay ku hakinaysaa marxalada loo yaqaan prophase. Marka ay gabdha dhalato dhexdhexaad waxaa u soo haraysa labo milyan oo ukunman laakin marka ay qaangaarto waxaa usoo haraayo 400 oo ukun. Ukumankaas waxaa ku hareraysan ama ku wareegsan unnugyo fidsan oo loo yaqaan (Epithelial flat cells), unugyadaan ku wareegsan waxay shaqadoodu tahay in ay quudiyaan ama ay raashiin siiyaan ukunta, ukumankaas ay ku heerarsan yihiin Epithelial flat cells waxaa loo yaqaannaa Primordial follicules oo ah unugyada taranka ee aasaasiga ah. 


Primordial follicules-yada 15 ilaa iyo 20 ka mid ah ayaa bilwalba koraayo oo unugyadii ku heeraarsanaa ukunta ee fidsanaa waynaanayaan oo waxay noqonayaan unug afargeesood ah (cupoidal cells) sidaas ayuu magaciisa ku noqonayaa primary follicules macnaha primordial follicule wuxuu isku beddelaa primary follicule. Dheecaanka loo yaqaan follicule stimulating hormone (FSH) ayaa primary follicule u beddelaya secondary follicule oo unugyadii ku heeraarsanaa oo halka saf ama ahaa marka uu ahaa primary follicule waxay noqonayaan dhowr saf ama dhowr wareeg, unugyadaas ku wareegsan ukunta waxaa loo yaqaannaa Granulosa cell. 


 Inta u dhexeya ukunta iyo Granulosa cell waxa ka samaysmayo maado loo yaqaan glycoprotein waa maado ka kooban sokor iyo borotiin, wareeggaas u dhexeeya ukunta iyo Granulosa cell waxaa lagu magacaabaa Zona pelucida, shaqada ay qabanayso Zona pelucida waa marka ay bacriminta dhacdo oo hal sperm uu ukunta dhex galo wuxuuna u diidayaa in ay sperm kale soo galaan gudaha ukunta shaqada kale ee ay qabato zona pelucida waa in aysan u oggolaanaynin gudaha ukunta wax aan ka ahayn spermaha bani’aadamka. Granulose cells-yada ayaa waxaa ku sii wareegsan unugyada cadaha isku xiraha ah ee (connective tissue). Unugyadaas ayaa laba saf noqonayo oo safka hoose waxaa lagu magacaabaa Theca cell intern iyo safka banaanka oo lagu magacaabo Theca cells extern. Theca cells waxay samaynayaan dheecaanka ragga oo loo yaqaan Androgen oo waxay u gudbinayaan maadadaas granulose cells-ka ayaa maadadaas ka samaysanaya Estrogene.


Qeybta 8aad 


Buugga: Habdhiska iyo Shaqada jirka.


W/T:Indha_caad

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 18aad Umusha(normal peurperium). Umusha waxaa laga tirayaa maalinta ilmaha iyo mandheertu kasoo baxaan ilmogaleenka, waxay ku egtahay sida caadiga ah maalinta 42-aad.Markay hooyadu ummusho waxaa hoos udhaca dheecaamadii mandheerta soo deyn jirtay (placental hormones). Xilligan waa waqti muhiim ah, maxaa yeellay hooyada jir ahaan,  hoormoonno ahaan, iyo maskax ahaan waxa ku imanaya isbeddel, taasoo ay hooyada kaga soo kabanayso uurka iyo dhalmada Waxa jirro heerar ay marti umusha ama xilliyo. 1;Immediate puerperium:  waa 24 saac ee ugu horreeya ee dhalmada kaddib. 2:Early puerperium: waa isbuuca ugu horreeya dhalmada kaddib. 3:Late puerperium:  waa dhammaadka isbuuca koowaad ilaa lixda isbuuc ee dambe.  Isbeddellada ku dhaca xilliga umusha.   A. Uterus: ilmagaleenka. Dhalmada kaddib ilmagaleenka waxa uu noqdaa mid ku urura xaaladiisa caadiga ahayd, si markaasi u yaraado dhiigga hooyada ku imana ...
Read more

Casharka 53aad

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka 53aad Portal hypertension  Waa marka uu siyaado cadaadiska arooraha beerka,  caadiyan cadaadiska arooraha waa 5-10mm Hg, cadaadiska arooraha beerka waa marka uu ka sarro marro. 10mm Hg. Beerka waa xubin ku taala dhanka midig ee ubucda caloosha waana xubin jilicsan oo ka sameeysan unugyo badan, midabka beerka waa mid shabaha midabka digirta oo kale waa midab casaan iyo qaxwo isku dhafan, beerka culeyskiisa wuxuu gaarayaa 1.44 ilaa iyo 1.66 kg. Beerka waxaa mara laba xidid oo waa weyn sida halbowlaha beerka (hepatic artery) iyo arooraha beerka (hepatic vein ama portal vein). Halbowlaha beerka wuxuu dhiigga kasoo qaadaa wadnaha gaar ahaan halbowlaha weyn ee lagu magcaabo aorta wuxuuna keenaa beerka. Arooreyaasha beerka waxay dhiigga kasoo qaadaan qeybaha kala duwan ee jirka sida habdhiska dheefshiidka, beeryaraha iyo xubinta ganaca wuxuuna keenaa beerka, beerka ayaa suntan ka saara iyo wixii nafaqo ah kadibna u gudbiya jir...
Read more

Casharka 52aad

 Habdhiska dheefshiidka (Digestive system). Casharka 52aad Ascites Waxa dheecaan ku urura godadka  xubnaha caloosha, waxa uu ka yimadaadaa beerka oo adkaada, xaalado kale sida wadnaha,  kelyaha. Sidee ayuu Ku yimadaadaa. Waxa uu ka dhashaa xaalado adag sida in ay xididdada dhib ka jirto, kelyaha,  xaalado beerka la xidhiidha.   1:Portal Hypertension: waa kacsanaanta cadaadiska arooraha beerka.  Siyaaditaanka cadaadiska qulqulka dhiigga ee beerka waa barta ay ka curaneyso sameysanka dheecanka. Taasi waxay siyaadineysaa  cadaadiska habdhiska arooraha beerka,  waxa uu sababayaa dheecanka olol ka yimid xiddidada  gododka caloosha.  Kacsanaanta cadaadiska xiddidada beerka waxay keenayaan in dhiigga dib ugu soo laabto xiddidada quudsha xubnaha caloosha. Cadaadiska ka jirra xiddidada beerka  waxay keenayaan in hooraha ku ururo unug hoore u dhexeeyaha (interstitial space), taasina waxay keeneysaa in uu sameyso dheecanka caloosha. 2: Hypoalb...
Read more