Unug (cell)


Casharka 1aad.


Unnuga waa waxa ugu yar asaaska nolosha  kaaso masuul ka ah dhammaan hab-nololeedka. Unugga waa mid leh qaab. waxa uu qabtaa shaqo bayooloji ahaan dhammaan noolaha. sidaa daraadeed waxaa loo aqoonsanyahay inuu yahay aasaaska nooloha.  Unug waliba waxa uu ka kooban yahay dareere loo yaqaan saaytosool (cytosol) waxa dahaara xuub (membrane). Sidoo kale waxa ku jira saaytobalaasmaha, dhowr  (biomolecules)  sida borotiino,nuklig-asiiydh iyo dufan (lipid).


Barashada unnugyada laga bilaabo qaabdhismeedkooda, asaasiga ah ilaa shaqada mid kasta oo unug ah  waxaa looyaqaanaa (unug barasho). Roberta hook waxa uu ahaa unug baradkii ugu horeeyaya daah-feyda unnuga sannadka marka uu ahaa 1665. Dhammaan noolayaasha waxa ay ka kooban yihiin unnugyo. Waxa laga yabaa inay ka kooban yiihiin hal-unnug( unicellular) ama kuwa badan (multicellular).


 Maaykobalaasma(mycoplasma) waxey ka mid tahay unugyada ugu yar  marki laga hadlayo cilmiga unuga. Unugyadu waa kuwa isku dhissan,  waxay siiyaan jirka qaab-dhismeedka , waxayna u beddelaan nafaqooyin kuwaasoo laga soo nuugo cuntooyinka tamarta leh.     


Astaamaha unnuga.


1. Unnuyadu waxay jidhka siiyaan qaabdhismeedka.


2. Gudaha unuga waxaa ku jira unug-yarayaal gaar ah oo kala duwan oo mid waliba ay ku hareereysan yihiin xuubab gaar ah.


3. Bu’da ( nucleas-ta ) waxa ku jira  xogta hidda-sidaha ee lagama maarmaanka u ah taranka iyo koritaanka unugyada.


4. Unug kasta waxa uu leeyahay hal bu’u iyo xuub ku wareegsan taasoo ku dhex jirta saytobalaasmaha.


5. Mitochondria waxay leedahay laba-xuub (double membrane) oo kala madax banaan oo uu u dhaxeeyo dheecaan. waxay masuul ka tahay dhaqdhaqaaqa tamareed ee unuga taasoo muhiim u ah sii jiritaanka unnuga.


6. lysosomes waxay shiidaan wal-xaha aanu unugu u baahneyn sida bakteeriyada.


7. Endoplasmic reticulum waxay door muhiim ah ka qaadataa isku daba-ridka gudaha unnuga  iyadoo soo saaraysa borotiiniska uu unugu u baahanyahay iyo shaqooyin kale oo unuga muhiim u ah.


 Qaabka unugga.


Qaab-dhismeedka unugga  waxa uu ka kooban yahay qeybo gaar ah kuwaasoo  qabta hawlo gaar ah, muhiim u ah  habka jiritaanka nolosha. Qeybahaasi waxa ka mid ah  darbiga unugga,  dahaarka unugga, cytoplasma, nucleus-ta ama (bu'da) iyo xubnaha yarayaasha unugga (cell organelles).


SHAQADA UNUGGA


Waxay ina siiyaan qaab-dhismeedka jirka, waxay qaataan nafaqooyin, kuwaasoo laga keenay cuntada,  una beddelaan tamar,   waxay qabtaan shaqooyin gaar ah.  Sidoo kale unugyada waxa  ku dhex jira,  dhaxal-sidayaasha,  oo ay ka sameeyaan nuqullo iyaga oo kale ah ama unug kale  (copy). 


Qore: Indha_caad

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 18aad Umusha(normal peurperium). Umusha waxaa laga tirayaa maalinta ilmaha iyo mandheertu kasoo baxaan ilmogaleenka, waxay ku egtahay sida caadiga ah maalinta 42-aad.Markay hooyadu ummusho waxaa hoos udhaca dheecaamadii mandheerta soo deyn jirtay (placental hormones). Xilligan waa waqti muhiim ah, maxaa yeellay hooyada jir ahaan,  hoormoonno ahaan, iyo maskax ahaan waxa ku imanaya isbeddel, taasoo ay hooyada kaga soo kabanayso uurka iyo dhalmada Waxa jirro heerar ay marti umusha ama xilliyo. 1;Immediate puerperium:  waa 24 saac ee ugu horreeya ee dhalmada kaddib. 2:Early puerperium: waa isbuuca ugu horreeya dhalmada kaddib. 3:Late puerperium:  waa dhammaadka isbuuca koowaad ilaa lixda isbuuc ee dambe.  Isbeddellada ku dhaca xilliga umusha.   A. Uterus: ilmagaleenka. Dhalmada kaddib ilmagaleenka waxa uu noqdaa mid ku urura xaaladiisa caadiga ahayd, si markaasi u yaraado dhiigga hooyada ku imana ...
Read more

Casharka 53aad

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka 53aad Portal hypertension  Waa marka uu siyaado cadaadiska arooraha beerka,  caadiyan cadaadiska arooraha waa 5-10mm Hg, cadaadiska arooraha beerka waa marka uu ka sarro marro. 10mm Hg. Beerka waa xubin ku taala dhanka midig ee ubucda caloosha waana xubin jilicsan oo ka sameeysan unugyo badan, midabka beerka waa mid shabaha midabka digirta oo kale waa midab casaan iyo qaxwo isku dhafan, beerka culeyskiisa wuxuu gaarayaa 1.44 ilaa iyo 1.66 kg. Beerka waxaa mara laba xidid oo waa weyn sida halbowlaha beerka (hepatic artery) iyo arooraha beerka (hepatic vein ama portal vein). Halbowlaha beerka wuxuu dhiigga kasoo qaadaa wadnaha gaar ahaan halbowlaha weyn ee lagu magcaabo aorta wuxuuna keenaa beerka. Arooreyaasha beerka waxay dhiigga kasoo qaadaan qeybaha kala duwan ee jirka sida habdhiska dheefshiidka, beeryaraha iyo xubinta ganaca wuxuuna keenaa beerka, beerka ayaa suntan ka saara iyo wixii nafaqo ah kadibna u gudbiya jir...
Read more

Casharka 52aad

 Habdhiska dheefshiidka (Digestive system). Casharka 52aad Ascites Waxa dheecaan ku urura godadka  xubnaha caloosha, waxa uu ka yimadaadaa beerka oo adkaada, xaalado kale sida wadnaha,  kelyaha. Sidee ayuu Ku yimadaadaa. Waxa uu ka dhashaa xaalado adag sida in ay xididdada dhib ka jirto, kelyaha,  xaalado beerka la xidhiidha.   1:Portal Hypertension: waa kacsanaanta cadaadiska arooraha beerka.  Siyaaditaanka cadaadiska qulqulka dhiigga ee beerka waa barta ay ka curaneyso sameysanka dheecanka. Taasi waxay siyaadineysaa  cadaadiska habdhiska arooraha beerka,  waxa uu sababayaa dheecanka olol ka yimid xiddidada  gododka caloosha.  Kacsanaanta cadaadiska xiddidada beerka waxay keenayaan in dhiigga dib ugu soo laabto xiddidada quudsha xubnaha caloosha. Cadaadiska ka jirra xiddidada beerka  waxay keenayaan in hooraha ku ururo unug hoore u dhexeeyaha (interstitial space), taasina waxay keeneysaa in uu sameyso dheecanka caloosha. 2: Hypoalb...
Read more