Casharka 29aad

 Casharka 29aad

𝐌𝐚𝐱𝐚𝐚 𝐬𝐚𝐛𝐚𝐛𝐚 𝐝𝐡𝐢𝐦𝐚𝐬𝐡𝐚𝐝𝐚 𝐝𝐞𝐠𝐝𝐞𝐠𝐚 𝐚𝐡, 𝐦𝐚𝐬𝐞 𝐥𝐚𝐠𝐚 𝐡𝐨𝐫𝐭𝐞𝐠𝐢 𝐤𝐚𝐫𝐚𝐚?

-----------------------------------------

𝘋𝘩𝘪𝘮𝘢𝘴𝘩𝘢𝘥𝘢 𝘥𝘦𝘨𝘥𝘦𝘨𝘢 𝘢𝘩𝘪 𝘢𝘢𝘥 𝘢𝘺𝘢𝘺 𝘶 𝘹𝘢𝘯𝘶𝘶𝘯 𝘣𝘢𝘥𝘢𝘯 𝘵𝘢𝘩𝘢𝘺, 𝘬𝘢𝘴𝘰𝘰 𝘬𝘢𝘣𝘢𝘴𝘩𝘢𝘥𝘦𝘦𝘥𝘶𝘯𝘢 𝘦𝘩𝘦𝘭𝘬𝘢 𝘮𝘢𝘳𝘹𝘶𝘶𝘮𝘬𝘢 𝘸𝘢𝘺 𝘬𝘶 𝘢𝘥𝘢𝘨𝘵𝘢𝘩𝘢𝘺. 

Dhimashada degdega ah (𝐬𝐮𝐝𝐝𝐞𝐧 𝐜𝐚𝐫𝐝𝐢𝐚𝐜 𝐝𝐞𝐚𝐭𝐡) ma aha wax naadir ah. Sannadkasta  maraykan oo keli ah ku dhawaad 325,00 oo qof oo da'doodu u dhaxayso 30 iyo 45 ayaa u dhinta wadnaha oo istaagay. Ragga ayay laba jeer kaga badan tahay dumarka, siiba kuwa ciyaara ciyaaraha kala duwan ama jidhka dhisa; carruurta da'doodu ka yartay 15 jirna aad ayay ugu yartahay. 

Sababta wadnuhu isu taagaa waa laba midkood uun: in uu xidhmo xididadda waawayn ee wadnaha dhiigga siiya midkood, kaddibna qaybtii wadnaha ee xididkaasi dhiigga siinayay ay dhimato taasina waxay keentaa in wadnuhu shaqadiisii gudan kari waayo oo istaago. Xaaladan waxa la yidhaahdaa 𝒉𝒆𝒂𝒓𝒕 𝒂𝒕𝒕𝒂𝒄𝒌 (𝒎𝒚𝒐𝒄𝒂𝒓𝒅𝒊𝒂𝒍 𝒊𝒏𝒇𝒂𝒓𝒄𝒕𝒊𝒐𝒏). Badanaa waxay ku dhacdaa dadka da'doodu ka wayn tahay 55 jir isla markaana leh mushkilado caafimaad oo kale, sida dhiig kar, macaan, dhiig yaraan, iyo liis aad u dheer oo mushkilado ah. 

Sababta labaad waa in khalkhal ku dhaco habsami u socodka korontada wadnaha (𝒂𝒓𝒓𝒉𝒚𝒕𝒉𝒎𝒊𝒂) taasi oo keenta in wadnaha garaaciisu kordho (>300bpm) heer uu gaadho xad aanu sifiican dhiigga ugu diri karin qaybaha kale ee jidhka. Ilbidhiqsiyada ugu horeeya halista ugu wayn waxay saamaysaa maskaxda oo dhiigga iyo oksajiintuba ka yaraato. Taas ayaa keenta in markiiba qofku miyir doorsoomo oo dhulka ku dhaco. Dhimasho degdeg ah ayaa ku xigta haddii aan badbaadin degdeg ah la samayn. Mushkiladani waa ta inta badan da'da dhexe u dhimato. Inta badan khalkhalkaas garaaca wadnaha ku dhacay lama sii saadaalin karo; waxa uu ku iman karaa qof wadno xanuun hore u lahaa iyo mid caafimaad qabayba. Majiraan astaamo muuqda oo lagu sii garan karo qofka degdeg ugu dhiman kara wadnaha dartiis. Waxaase jira arrimo kordhin kara fursada ah in qofku degdeg wadana ugu dhinto kuwaas oo ay ka mid yihiin iin wadnaha ku taal oo qofku ku dhashay, wadno xanuun uu hore u qabay, qof lagu ogyahay in uu leeyahay khalkhalka garaaca wadnaha, qofka uu waynaaday xajmiga wadnihiisu iyo xaalado badan oo ayaan halkan kusoo wada koobi karin.

𝑺𝒊𝒅𝒆𝒆 𝒍𝒐𝒐 𝒎𝒂𝒂𝒓𝒂𝒚𝒏 𝒌𝒂𝒓𝒂𝒂 𝒉𝒂𝒅𝒊𝒊 𝒒𝒐𝒇 𝒘𝒂𝒅𝒏𝒐 𝒊𝒔𝒕𝒂𝒂𝒈 𝒅𝒆𝒈𝒅𝒆𝒈 𝒂𝒉𝒊 𝒌𝒖 𝒅𝒉𝒂𝒄𝒐? Dhimashada degdega ah, gaar ahaan da'yarta, waxa la isku dayaa in la yareeyo, laga hortago, haddii qofka xaaladan oo kale ku timaadana la badbaadiyo. Ugu horeyn waa in ay jirto ku baraarug sanaani oo haddii qof da'yar ahi goob ciyaareed ku dhaco aanuu salbabaq iyo buuq meesha hadhayn ee uu helo cid fahansan mushkiladu waxa ay noqon karto, isla markaana dejiya xaalada. Marka xigta waa in la faafiyo, dadka ugu badana lagu tababaro waxa loo yaqaan 𝑪𝒂𝒓𝒅𝒊𝒐𝒑𝒖𝒍𝒎𝒐𝒏𝒂𝒓𝒚 𝒓𝒆𝒔𝒖𝒔𝒄𝒊𝒕𝒂𝒕𝒊𝒐𝒏 (𝑪𝑹𝑷) oo ah hab wadnaha shaqadiisa dib loogu bilaabi karo isla markaana dhiigga lagu sii gaadhsiin karo xubnaha hal bowlaha ah ee jidhka inta uu ka soo gaadhayo gurmadka degdega ahi. 

Sidoo kale waxa waajib ah in dhammaan goobaha dadku isugu yimaado, gaar ahaan garoomada ciyaaraha, dugsiyada, masaajidada, Jaamacaddaha, iyo goobaha la mid ah, laga helo mishiinka caadiga kusoo celiya garaaca wadnuhu marka uu khalkhalo ee 𝑨𝒖𝒕𝒐𝒎𝒂𝒕𝒆𝒅 𝑬𝒙𝒕𝒆𝒓𝒏𝒂𝒍 𝑫𝒆𝒇𝒊𝒃𝒓𝒊𝒍𝒍𝒂𝒕𝒐𝒓 (𝑨𝑬𝑫); bulshada lagu wacyi geliyo faa'iidadiisa, dadka goobahaas ka shaqeeyana lagu tababaro. CPR sifiican loo fuliyo iyo AED wakhti fiican lala soo gaadho way badbaadin karaan nolosha qofka. 

𝑴𝒂𝒍𝒂𝒈𝒂 𝒉𝒐𝒓𝒕𝒂𝒈𝒊 𝒌𝒂𝒓𝒂𝒂 𝒎𝒖𝒔𝒉𝒌𝒊𝒍𝒂𝒅𝒂𝒏? ururka 𝘈𝘮𝘦𝘳𝘪𝘤𝘢𝘯 𝘏𝘦𝘢𝘳𝘵 𝘈𝘴𝘴𝘰𝘤𝘪𝘢𝘵𝘪𝘰𝘯 waxa uu ku talinayaa in baadhitaan wadnaha ah loo sameeyo dhammaan ciyaar yahannada da'doodu u dhaxayso 20 iyo 40. Labadii sannaba mar waa in la sameeyo baadhitaankaa mudada uu qofkaasi ciyaartoyga yahay. Sidoo kale qofka raba in uu bilaabo jimicsiyada jidhka lagu dhiso ayaa isna ay waajib tahay in uu baadhitaan guud oo wadnuhuna qayb ka yahay sameeyo. Qofka laga helo cillad abuurka wadnahiisa ah ama xanuun waa in uu intaa kaddib sijoogto ah ula xidhiidho dhakhtar aqoon uleh.

Qofka baadhitaanka lagu ogaado in garaaca wadnihiisa khalkhal kujiro waxa lagu rakibaa mishiin yar oo u nidaamiya garaaca wadnaha (𝑰𝒎𝒑𝒍𝒂𝒏𝒕𝒂𝒃𝒍𝒆 𝒄𝒂𝒓𝒅𝒊𝒐𝒗𝒆𝒓𝒕𝒆𝒓-𝒅𝒆𝒇𝒊𝒃𝒓𝒊𝒍𝒍𝒂𝒕𝒐𝒓) oo ka kortaga dhimasho degdeg ah. ICD waxa uu si joogto ah ula socdaa garaaca wadnaha qofka, isagoo haddii hakad galo, ama garaacu isku dhexdaato, ama xawaarihiisu aad u kordho, waxay muruqa wadnaha ku dhufataa danab xoog badan laakiin kooban oo caadigii kusoo celiya. ICD waxa kale oo uu kaydiyaa xogta ku saabsan sida wadnaha qofku u shaqaynayo taasi oo fududaysa in dhakhtarka wadnuhu eego xogtaa duuban, gorfeeyo kadibna go'aan ka gaadho in qofku u baahan yahay dawooyin dheeraad ah ama qaliin iyo in kale.

Qofka xididdada wadnaha qaar xidhan yihiin isaga waxa loo samayn karaa qaliin lagu furayo xiddidka ama lagu beddelaayo gabigiisaba si loo wanaajiyo socodka dhiigga loona yareeyo wadna istaaga( heart attack) ku dhaca. Waxa intaas dheer, dadka qaba xanuunnada wadnaha, kuwa qof caafimaad qabay ku dhaca iyo kuwa lagu dhashaba, waxa la gudboon in ay xaaladooda fahmaan, qoyskoodu fahmo, isla markaana ay qaadaan talaabooyinkan oo ay ku wanaajinayaan hab-nololeedkooda. 

    1.  Joogi dhammaan balwadaha sida sigaarka, qaadka, iyo wixii 

         kaleba.

     2.  Hadii miisaankaagu ka badan yahay inta dhererkaagu qaadi 

          karo, dhin miisaanka. 

     3.  Bilow Jimicsi fudud oo la socon kara xaaladaada caafimaad la 

          socon kara. 

     4.  Bilow cunto ay ku yartahay dufanka culus kuna badan tahay 

          saliidaha dhirta ee dabiiciga ah.

     5.  Sifiican u xakamee xanuunnada ay ka mid yihiin dhiig karta iyo 

          macaanku.

     6.  Haddii lagu qoray dawooyin lagu nidaaminayo xaalada 

          wadnahaaga, sifiican u qaado, qiimayn wakhti le ahna samee.

Waxa xaqiiqo ah in ajasheennu qorantahay oo qofna saacadiisa dhaafayn, hasayeeshee waxa la inna faray taxadar iyo in aynnu sababaha badbaadada qaadanno. Arrimaha aynnu kasoo sheekaynay waxay isugu jiraan qaar u baahan siyaasad guud oo caafimaad iyo kuwo qofku kelidii fulin karo. Waxaynu rejaynaynaa in qofka iyo qarankuba waajibkooda gartaan oo kaalintooda buuxiyaan si aynu nafo badan oo qaali ah u badbaadino. 

Allah mahad oo dhan leh.

Dheegasho:Dr Abdikariim  D Hassan.

Indha_caad