Indha_caad

 Habdhiska neefsashada iyo xanuunnada ku dhaca Casharka 4aad Cidhib(Epiglottis): Cidhib(Epiglottis): carjawyadaani qaabkooda waa sida digirta oo kale waxayna ka sameeysan yihiin carjawyo jilicsan oo loo yaqaanno (fibro elastic cartilage) waxayna ku dhegan yihiin gunta dabacsan ee carjowga ee gudaha oogada darbiga hore ee carjada tayroodhka (thyroid cartilafe-ka) ayagoo ka hooseeyaan oogada adhaxda tayroodhka (thyroid notch).Cidhibta(Epiglottis-ka) waxay xiraan qulaanqushta(larynx-ka) inta lagu guda jiro liqida raashiinka ayagoo sambabada ka difaacaya in ay si lama filaan ah ugu galaan waxyaabaha banaanka ka yimid. Qeybta hore ee qulaanqushada (larynx-ka) sida godka codka(vocal cords-ka) waa laba god oo midab leh waa sida xarig geeso leh oo kale wuxuuna u dheer yahay qeybta qulaanqushada (laryngeal-ka) furan waxayna ku fidsan yihiin gidaarka gudaha tayroodhka (thyroid- ka). Marka ay murqaha koontaroolka codka ay soo saaraan waxaa kala baxa xariga codka (vocal cord) xariga codka ayaa...

 Habdhiska neefsashada iyo xanuunnada ku dhaca Casharka 3aad Qulaanqusho (Larynx): Waa xuubyo masuul ka ah sameynta iyo soo saarka dhawaaqa codka hadalka iyo neefmareenka jirka wuxuu ku yaalaa dhuunta waxayna ka kooban yihiin 9 nooc oo carjaw, seed iyo murqo isku haayo waxaana kor kaga daboolan xuub. Qulaanqushada ama sanduuqa codka (voice box) wuxuu ku xiran yahay qulaanqusho-dalqeedka(laryngo-pharynx-ka) iyo hawo mareenka wuxuu dhacaa xagga sare ee qulaanqusho dalqeedka( laryngo-pharynx-ka)  qeybaha 3rd, 4th, 5th iyo 6th ee luqumo ricidheed( cervical vertebrae) ilaa iyo xaalada qaan gaarka laga gaaraayo waxaa jira farqi u dhexeeya cabirka qulaanshqushada (larynx-ka) sababtoo ah marka loo fiiriyo ragga qulaanqushada(larynx-ka )wuxuu noqdaa mid aad u kora kaas oo noo qeexaya lafta dhuunta ka soo dheer ee loo yaqaano (Adams apple) aan si kale u dhahno Adams apple waxaa laga wadaa lafta dhuunta ka soo jeeda oo ragga kaliya gaar u ah. Larynx-ka wuxuu ka kooban yahay carjawyo bada...

 Habdhiska neefsashada iyo xanuunnada ku dhaca(Respiratory system and disorders). Casharka 2aad.  SANKA Moqorrada sanka waxay ka bilaabmaan labada dul ee dibadda, waxayna ku dhammaadaan meesha ay iska galaan dulalka sanka iyo dalqadu. Labada dul ee sanka waxa dhex marta carjow kala qaybisa. Saqafka sare waxa kaga yaala lafta hoostana waxa kaga yaala dhanxanaga adag iyo ka jilicsan. Moqorka sanka waxa hoos ugu soo farcama laba dalool oo gala, meesha dulka iyo dalqadu iska galaan. Labada dul ee sanka, waxa midkii kasta ku yaala saddex lafood oo u eg faro, oo ka soo baxsan dhinacyada dulalka, moqorkana kala qoqoba. Qoqobada moqorka iyo gidaarka intiisa kaleba waxa ku dahaaran xuub axal oo gas leh, oo uu ka soo dhigo hoor ka reeba hawada, boodhka iyo jeer- miyada la socda. Meelaha gidaarada sanka aan xuub dushiisa axal ahi ku dahaarnayn waxa ku yaal timo yar yar oo dib axalka ugu riixa dalqada si loo liqo. Xuubabka axalka ee sanka dushiisa waxa ku yaala dhammaadyada dareenwadayaas...

 Habdhiska neefsashada iyo xanuunnada ku dhaca(Respiratory system and disorders). Casharka 1aad.  Habdhiskaan wuxuu diirada saari doonnaa shaqooyinka kala duwan ee uu qabto neefsashada sidoo kale habdhiskaan wuxuu ka kooban yahay xubno badan oo si weyn ugu qeyb qaata habdhiska neefsashada. Habdhiskaan waa habdhis aad iyo aad muhiim uguah habdhisyada kale ee jirka bani’aadamka asigoo is guud iyo si gaarba uga qeyb qaata shaqooyinka ka dhaca jirka. Unugyada jirka waxay u baahan yihiin ogsijiin (hawo) si ay u qabtaan dhammaan shaqooyinka looga baaahan yahay jirka.Habdhiska neefsashada waa habdhiska neefmarka jirka, waxaana kamid ah habdhiskaan sida sanka, dhuunta, hunguriga cadaha,iyo sambabada waxaa kale oo jira murqo caloosha ku yaala oo lagu lifaaqo habdhiskaan kuwaas oo caawiya neefta jirka gasha kana baxda. Tamarta ugu badan waxaa laga soo dhiraandhiriyaa isku dhisyada kiimikeed (chemical reactions) taasoo dhacda marka la helo hawo (ogsijiin), falgalada kiimikeed ee ka dhaca...

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka 67aad Ololka ku dhaca Xanjareerta (inflammation gallbladder).  Ololka Xanjareerta (Cholecystitis)  waa olol saameeya Xanjareerta,  badanaa waxa ugu wacan oo keenna,  dhagaxa ku sameysma xameetida,  taasina waxay keeneysaa in ay dacarta ku ururto, waxa kaloo keenna xoqmitaan ku yimadaada Xanjareerta darbiyadeeda.  90 ilaa 95% waxa  keenna dhaxaga xameetida ku sameysma,   marka uu dhagaxa xidho marrinada dacarta marto, dacartaadi waxay ku urureysaa Xanjareerta,  taasina waxay keeneysaa inuu siyaado cadaadiska xanjeerta iyo in ay ka ballaarato xajmigeeda.  Dacartaasi ku ururtay Xanjareerta waxay keeneysaa olol iyo caabuq,  Xanjareerta waxay noqoneysaa mid bararta, iyo in ay adkaato. Ugu dambeyn waxa imaneysa in ay heli weyso dhiig ku filan Xanjareerta,  kaddib ay sidaas ku dhimato haddii aan waqti hore la daaweyn. Waxaa kaloo keenna caabuqyada ku dhaca dheefshiidka,...

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka. 66aad Dhagaxa Xanjareerta (Gallstones). Dhagaxaanta xameetida waa walxo adag oo ku sameysma xameetida (gallbladder), taas oo ah xubinta kaydisa dheecaanka xameetida ee caloosha ka caawiya shiidista dufanka. Dhagaxaanta waxay ka sameysmaan kolestarool, biliribin. Xameetida waxa uu ka samaysmaa dhagax marka dheecaannada iyo dufanka cusbada jirka uu soo daayo ay ku badato xameetida. Beerka oo kamid ah xubnaha ugu muhiimsan ee jirka wuxuu kamid yahay xubnaha ka qeyb qaata burburinta cunnada waana qanjirka ugu weyn jirka marka laga soo tago maqaarka oo ah xubinta ugu weyn ee jirka.Beerka wuxuu si weyn ugu qeyb qaata shaqooyin badan oo ka dhaca jirka, wuxuu dacarta u sameeyaa xameetida inta aysan u gudbin mindhiciir weynaha waxayna gaarsiiyaan xammeeti hayeha taasoo jirka u kala qeybiso.Wuxuu kaloo qabtaa burburinta iyo kala qeybinta nafaqada jirka qaato, sidoo kale wuxuu masuul ka yahay keydinta xubnaha xinjireeya dhiigga taasoo aad ...

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharkab 65aad Pancreatic cancer Kansarka ganaca waxa uu ka yimaadaa unugyada ganaca isbadintooda xad dhaaf noqota, badanaa waxa ka masuul ah qanirka marinle ah(exocrine gland) kaasoo soo saaraya dheecaannada dheefshiidka. Nooca ugu badan ku dhaca waa adenocarcinoma. Kansarka ganaca waxa uu dhacaa marka unugyada ganaca DNA isbeddel ku yimaado. Sida caadiga unugyada ganaca qeybsankooda waxa uu u dhacaa si xaddidan oo nidaamsan. Unugyada kansarkan waxay noqdaan kuwa xakameynta iyo awaamirta unugga caadiga qeybsankiisa ayay ka leexdaan, waxay noqdaan kuwa xawli ku kordha. Unugyada kansarka waxay sameysanayaan kuus ama buro. Buradaasi waa ay koreysaa, kaddib waxay saameyneysaa nuddaha kale ee jirka caafimaadka qaba. Waqti kaddib haddii aan la ogaan kansarka waxa uu noqdaan mid ku faafa jirka intiisa kale saameyn xooggan ku yeesha. Ama wadda gaara qeybaha jirka kale. Kansarka ganaca waxa uu ka soo bilowdaa unugyada ku wareegsan mirrinnad...

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka 64aad  Pancreatic Pseudocysts Waa kiishyo hoora ah oo ku sameysma  ganaca, badanaa waxa uu ka yimaadaa ololka ku dhaca ganaca(pancreatitis). Waxa uu ka yimaadaan kiishka hooraha ku jirra ee ganaca uu yeesho  tubbooyinka ganaca oo carqalad ku timaada ama olol ku yimaada, badanaa waxay dhacdaa qofka marka uu leeyahay ololka dagdaga ee ganaca, iyo ololka waqtiga dheer soo jiitama. Ololka ganaca waxa uu dhaawacayaa asalka unugyada ganaca, iyo tubbooyinka(ducts), taasina waxay keeneysaa dilaaca  dheecaannada ganaca gaar ahaan amylase iyo Lipase  waxay ku ururayaan hareeraha ganaca. Haddii uu hoorahaasi muddo sii jirro waxa uu keenayaa inuu adkaado ganaca  qudhiisa.   Waxaa keenna! 1:Ololka dagdaga ee ganaca ku dhaca, ololkaasi dagdaga waxa keenna dhagax ku sameysma xameetida, ama qofka aad qamri u cabba, taasina waxay keeneysaa burburinta nuddaha  ganaca,  iyo dheecaannada ganaca oo ma...

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka 63aad Chronic pancreatitis Waa ololka raagga ee ku dhaca ganaca, waa olol muddo dheer soo jiitama, kaasoo si joogta ah u dhaawaca nuddaha ganaca ama unugyada gacana, kaasoo keenaya isbeddel inuu ku yimaado shaqada gacana, iyo qaab-dhismeedka ganaca. Waxyaabaha badana lala xidhiidhsho waa ay badan yihiin siyaalo kala duwan ayay ku keenaan. Waxa ka mid ah: Qamriga: waxa ku jirta maado la yiraahdo ethanol madaadadaas waxay keeneysaa in ay dhaawacdo unugyada ganaca(sun) taasoo keeneysa in olol ku dhaco ganaca.  Waxa badanaya soo deynta dheecaannada gacana uu soo daayo taasina waxa ka dhallaneysa marrinka ay mari lahaayeen inuu xirmo intaas kaddib cadaadiska ganaca fuulayaa sidaas ku bato. Dhagaxa xameetida(Gallstones:) dhagaxa ku sameysma xameetida waxa uu ka  iman karaa qaraartada, ama kolastaroolka, ama maadada jaalisada, cabirka iyo baaxadda kasoo uu xirayo marinka dacarta ama marinka dheecaannada gacana(pancreatic duct)...

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka 62aad Acute Pancreatitis Waa ololka ku dhaca gacana, kaasoo carinaya difaaca jirka, difaaca jirka waxa uu keeyaa inuu gacana bararo, xanuun yeesho(olol).  Waa olol ku dhacaya si dagdag, waxa siyaadada dheecannada gacanna uu soo daayo(enzymes), waxa uu noqon karaa ololka mid daran ama mid dhex dhexaad ah.   Qanjirka dheefshiidka (pancreas) wuxuu leeyahay laba door oo waaweyn. Wuxuu soo saaraa insulin, taas oo ka caawisa jirka inuu ka  maareeyo oo isticmaalo sokorta. Qanjirka dheefshiidka sidoo kale wuxuu soo saaraa dhacaanno cuntada ka qeyb qaata ridqideeda, oo loo yaqaan dheecaanno( enzymes), kuwaas oo  caawiya dheefshiidka. Qanjirku wuxuu sameeyaa oo keydiyaa noocyada aan loo baahneyn dhaacaannada( enzymesl-ka. Kadib marka qanjirku soo fasoxo dheecaannada (enzymes)-ka mindhicirka yar, waxay "ku shidmaan" oo burburiyaan borotiinada ku jira mindhicirka yar.Haddii enzymes-ka la shiido waqti hore, waxay bilaabi k...

 Habdhiska dheefshiidka (digestive system). Casharka 61aad Tallaalka Xannuunka Cagaarshow-ga ( Hepatitis B). Laba hab ayaa looga hortagi karaa khataraha ka iman kara xannuunka Cagaarshow-ga (Hepatitis B). midda kobaad waa in laga hortago faafida xannunga iyadoo la xakamaynayo dariiqooyinka lagu kala qaado. Habka labaad waa in la tallaalo dadka khatarta ugu jira in ay xannuunka qaadaan iyo kuwa jidhkoodu u nugul yahay.Maqaalkan waxaan kaga hadli doonaa Tallaalka xannuunkan, cidda qaadan karta, sida loo qaadan  karo , goorma ayaa loo baahan yahay iyo muddo intee leeg ayuu qofka jidhkiisu ka faa’iidi karaa, waa maqaal si mug leh ugu daadegaaya su’aalahaa iyo macluumaad kaleba. Tallaal-kani muxuu ka samaysan yahay?. Si loo sameeyo tallaalka xannuunka Cagaarshow-ga (Hepatitis B) ayaa waxa la qabtay Fayraskii waxaana laga saaray  hidde-sidaha ka mas’uulka ah midd ka midd ah barootiinada uu ka samaysan yahay Fayrasku oo loo yaqaan (“surface protein gene”). Hidda sidaha ayaa lagu...