Indha_caad

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 13aad  Daryeelka hooyada xilliga uurka(Antenatal Care).  Waa daryeel caafimaad oo la siinayo hooyada iyo uurjiifkeeda, iyadoo la hubbinayo xaaladooda caafimaad.  Waxa uu ka kooban yahay ka warqab joogta ah, baaritaanno, waxsheeg( wacyigalin)caafimaad, dheellitir nafaqeed, la socoshada uurjiifka. Markii laga hadlayo shaqada saxda ah ee uu qabto ANC, waa in haweenka ay ka helaan adeeg caafimaad iyo kahortagga cudurrada. Tusaale ahaan: wacyigelinta caafimaadka, latalinta cuntada hooyada u fiican, tallaalka kahortagga teetanada, siinta fiytamiin A iyo iroon folate.Waxaa suuragal ah xaaladaha qaarkood in ilmuhu ku daaho caloosha, xaaladaha qaarna uu soo dhiciyo.   2. UJEEDADADA.  Sida aan ka soo xiganayo buugga Dutta iyo WHO iyo hay'adaha caafimaadka qaabilsann.  1: In laga taxaddaro caafimaadka hooyada iyo uurjiifka. 2: In si dagdag ah haddii ay jirto dhibaatooyin la soo darsa hooyada uur...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 12aad Isbeddelka habdhiska difaaca jirka xilliga uurka. Nidaamka difaaca jirka waa habka uu jirku isaga difaaco caabuqyada (bakteeriyada, fayrasyada, iwm). Marka haweeneydu ay uur leedahay, jirkeedu wuxuu u baahan yahay inuu aqbalo ilmaha ku koraya ilmagaleenkeeda, in kasta oo uu ilmuhu leeyahay nuska hiddo-sidaha Aabbaha. Caadiyan nidaamka difaaca jirka wuxuu weeraraa wax kasta oo qalaad ee jirka soo gala. Si taas looga hortago, jirku wuxuu sameeyaa isbeddello difaac oo gaar ah xilligan. Sababta Isbeddellada Difaaca Jirka u dhaco xilliga uurka? Ilmaha caloosha ku jira  difaaca waxa uu u arkayaa wax qalaad oo jirka cadow ku ah, si difaaca hooyada aanu u weerarin uurjiifka, nidaamka difaaca hooyada waxaa loo baahanayaa in wax laga beddelo. Si uu u aqbalo uurjiifka.Isbeddelladani ma aha in nidaamka difaacu gabi ahaanba uu yaraanayo, laakiin waa in uu noqdo mid   oggolaanaya koritaanka ilmaha isla markaana ...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 11aad * Isbeddelada Maqaarka ee Uurka Xilliga uurka, maqaarku wuxuu la kulmaa isbeddelo badan oo ay sabab u yihiin hoormoonnada sida estrogen, progesterone, iyo hormoonka midib carinta( melanocyte-stimulating hormone (MSH). Isbeddeladan waa kuwa caadi ah, waxayna inta badan baaba’aan kaddib dhalmada. 1. Is beddelka midabka (Hyperpigmentation) Sababta: Hoormoonnada estrogen iyo hormoonka beddela midabka. Meelaha ay saameeyaab: A:Aagga wareegsan horaadada ama ibta (areola) B:Xubinta taranka C:Bartamaha caloosha (linea nigra) jiitin madow ka bilaabma aaga bisiqda ilaa xuddunta. D:Wajiga (melasma ama chloasma) wajiga oo madow yeesha, gaar ahaan dhabannada iyo foolka. 2. Jeex jeexanka caloosha (Striae Gravidarum) Sababta: waa koritaanka ilmaha taasoo keeneysa inuu haraga yeesho dildilcaac  Meelaha ay ka soo muuqdaan: A:Caloosha B:Naasaha C:Bowdada D:Barida  Hormoonnada kaalinta ku leh : Relaxin iyo estrogen. 3. Is...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 10aad Siday sheegtay WHO inay sannad kasta uur yeeshaan 211-milyan haween ah, halka 87 milyan oo ka mid ahi ku noqoto mid aanay filayn gabadha iyo ninkeedaba,sidoo kalena 123 milyan ay ku talo gal u qaaddaan,halkan 166 milyan ay guul ku dhammaadaan kuna dhashaan carruur caafimaad qabta.. Habdhiska dheefshiidka. Waa meelaha ugu badan ay saameynta uurka ku yeelanayo ayuu ka mid yahay Habdhiska dheefshiidka. Waxyaabaha isbeddelka ka qayb qaata waxa ka mid ah hormoonnada sida progesterone iyo istaroojiin. Isbeddelada saameynta horomoonnada ee habdhiska dheefshiidka.  A. Progesterone: hormoonkani waxa uu siyaadaa xilliga uurka. Waxa uu dabcinayaa muruqyada sisibsan ee jirka  gaar ahaan habdhiska dheefshiidka. Waxa hoos u dhacaya dhaqaaqa cunnada.  B. Estrogen: hormoonkani waxa uu kordhinayaa qulqulka dhiigga ee caloosha, sidoo kale waxa kaalin ku leeyahay lalabada iyo mataga xilliga horre ee uurka. 1:Waxa siy...

Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 9aad Isbeddelada ku dhaca shaqada jirka hooyada uurka leh( physiological change during pregnancy).   1:Habdhiska wadnaha.  Kordhinta Dhiigga: Dhiigga ayaa kordha ilaa 40-50% si loo siiyo nafaqo iyo ogsijiin ilmaha.  Kororka Wadnaha iyo Dhiig-bixinta: Wadnaha ayaa u shaqaynaya si degdeg ah, wadnaha ayaa garaacaya 10-15 jeer dheeraad ah daqiiqaddii.   Cadaadiska Dhiigga: Cadaadiska dhiigga ayaa hoos u dhici kara inta lagu jiro bilaha hore ee uurka, laakiin badanaa waxa uu ku  soo noqonayaa asalka.Cadadka dhiigga uu wadnaha daqiiqad walba tuuro waxay noqotaa mid korodha(Cardiac output = heart rate × stroke volume). Waxa uu siyaadayaa 30%/50% xilliga uurka. Uur jiifka waxay ka caawineysa inuu ogsijiin fiican helo. Waxay muhiim u tahay wareegga dhiigga ee mandheerta. Cadadka muugga dhiigga wadnaha uu tuuro waa mid siyaada(Stroke Volume Increases), garaac walba  uu sameeyo wadnaha waa uu kordhaa cadad...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 8aad Xabka ilmaha uu ku dabaasho(Amniotic fluid). Xabka waa dareere nadiif ah kaasoo ku meegaaran uurjiifka.  Xabkan waxa uu ka yimaadaa dhiigga hooyada, waxa uu bilaambaa xabka sameysankiisa isbuuca labaad. Waxa uu ka gudbaa xuub xabka iyo moqorka xabka( amniotic cavity) kaasoo giijiya ilmaha. Xabka qaarkiisa waxa laga sameeyaa unugyada xabka, iyo mandheerta .Marka uurku gaaro toddobaadyada dhexe, gaar ahaan wixii ka dambeeya usbuuca 12aad, kilyaha ilmaha ayaa bilaaba shaqadooda, taasoo keenta in ilmuhu bilaabo inuu kaadiyo. Kaadida uur-jiifka waxay noqotaa isha ugu weyn ee biyaha xabka(amniotiga). Isla waqtigaas, ilmuhu wuxuu bilaabaa inuu liqo qayb ka mid ah biyahaas, kuwaas oo laga nuugo xiidmahiisa, kadibna dhiigga ugu gudba, ugu dambeynna uu mar kale kaadiyo. Tani waxay abuurtaa meerto joogto ah oo ah soo saarid iyo dib-u-liqida xabka, taasoo ka dhigaysa nidaam is-cusboonaysiin ah. Oo dib haddana loo isticma...

  Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 7aad Sameysanka mandheerta(Development placenta). 1:Sameysanka mandheerta waxa uu ka soo unkamaa xilliga ay kulmayaan xawada aabbaha ka timaada iyo ugxanta hooyada ee ku kulma ilmagaleenka hooyada.  Marka bacraminta ay dhacdo waxa sameys unugyo hal-lay ah( Zygote). Unugyada hal-lay waxay bilaabayaan in ay qeybsamaan, waxay u jihaysanayaan ilmagaleenka.  Unugyada hal-layda ah marka ay qeybsamaan waxay noqonayaan unugyo sida kubbada oo kale ah(Blastocyst), unugyadaas waxay u qeybsamayaan laba qeybood. 1. Unugyada dibada(trophoblast) kaasoo sameynaya  mandheerta. 2. Unugyada cufan ee guddaha(inner cell mass) kaasoo ka sameysmaya uurjiifka. Unugyada sida kubada oo Kale ah(Blastocyst)waxay ku dhagayaan wareega ilmagaleenka.Unugyada ay ka sameysmayaan mandheerta waxay samaynayaan lakabyo cusub oo laba ah. 1: unugyada lakabka hoose ee mandheerta(Cytotrophoblast ). 2: unugyada lakabka kore ee ka dusaya darbiga ...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 6aad SIDA AY U DHACDO CAADADA IYO CIRIQA{ HORMOON} MAAMULA {Hypothalamo-Hypophysis-Gonadal –Axis}.                                                               Qeybtan waa qeybta maamulaysa caadada dumarka bil-waliba marka uu jirkeeda isu diyaariyo in uu cunug cusub ilmogaleenkeeda galo haddii uu ku beermi waayo way burburaysaa sidaasi darteed waxaa ka imaanaayo dhiig waxa loo yaqaanaa arrintan caadada dumar-ka (menstrual cycle). Si howshaas is diyaarinta ay u bilaabato ammarka guud wuxuu ka imaanayaa hypothalamus-ka qeybtiisa bu'da(nucleus arcuate-ka) wuxuuna soo daynaa hoormoonka {Gonadotropin releasing hormone}, hoormoonkaas ayaa aadaya qeybta hore ( hypophysis-ka) kaasoo soo daynaya hoormoonnada Gonadotrpic hormone, hoormoonnada Gonadotrpic waa labo hoormoo...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 5aad Miskaha(pelvic). Misigtu waxay ka kooban tahay afar lafood oo isku dha-laashan oo kala ah sinta (bidix iyo midig) oo middiiba ka koo-ban tahay saddex lafood oo isku dhalaashan) riciraha misigta iyo laf dhilifta.Miskaha waxa xagga dambe kaga yaala seedo xoog leh, oo isu haya lafaha sinaha iyo riciraha misigta ee laf dhabarta, xag-ga horena waxa kaga yaala seedo kale oo isu haya labada si-nood.Lafta sintu waxay ka kooban tahay, inta ilmuhu yar yahay, saddex lafood oo marka dambe isku dhalaala, iskuna noqda mid qura oo xeereysan. Lafta sare ee xeereysan, ee gacanta lagu dareemi karo, waxa la yiraahdaa iliyam. Lafta dhexе ее ho-rena soo xigta waxa la yiraandaa bubis, tan ugu hooseysa ce aynnu ku fariisano oo ah ta ugu xoogga weyn waxa la yiraahdaa ishyam.Saddexda lafoodba waxay ku kulmaan oo ay iskaga dha-laashan yihiin moqorka misigta ee uu ku wareego madaxa bowdadu. Moqorka hoostiisa waxa ah dalool ay ku jiraan nudo...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 4aad Ugxaan-sidaha dumarka: (ovary). Xubinta soo saarta ugxaanta dumarka waa xubinta taranka ee dheddiga ugu muhiimsan waana xubin muhiim ah oo ka tirsan habdhiska taranka ee dumarka.  Ugxaanta:  wuxuu soo saaraa ugxaanta dumarka waa unugga xubnaha taranka dumarka u abuura wuxuu kaloo qeyb ka yahay isku dheellitirka dheecaannada jirka si ay u fududaato wareegga caadada dhiigga ka dhasha. Laba unug ayey ka kooban yihiin oo ku yaala labada gees ee ilma-galeenka waxaana loo yaqaannaa tubbada minka (fallopian tube). Tubbooyinka minka (Fallopian tube): waa labo tubbo oo kasoo qaada xubnaha dhalliya ugxaanta ilmaha ka abuurmaan ee dumarka oo geeya xuubka ilma-galeenka. Ugxaanta markii ay ka soo baxdo xubnaha taranka waxa furma labada tubbo (fallopian tube) midkood si ay u soo maraan ugxaanta waana meesha ay ka dhacdo bacriminta, bacriminta waxa ay dhacdaa marka ay isgaaraan shahwada ragga iyo ugxaanta dumarka, waa ...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 3aad Ilmagaleenka(Uterus). Baaxada, qaybaha iyo qaabka. Qaabka ilmagaleenka wuxuu u eg yahay cambaruudka inta uu yahay bikirka, dhererkiisuna waxa weeye 7.5 Sm, halkiisa ugu balisaranina waxa weeye 5 Sm, qaradiisuna waa 2.5 Sim.Laba meelood ayuu u qaybsamaa, qaybta sare oo la yiraah-do jir iyo qaybta hoose oo la yiraahdo dhuqda oo aad u dhuu-ban. Tuubooyinkaan waxay ka kooban yihiin saddex lakab oo xuubab ah: 1:Xuubka lakabka ugu sareeya waxaa loo yaqaan (Tunica Serosa) 2:Xuubka lakabka dhexe oo ah muruqyo siman waxaa loo yaqaan (Tunica Muscular) 3:Xuubka lakabka gudaha oo ah nudaha Epithelium waxaa loo yaqaan (Tunica Mucosa). Dhammaan tuubooyinkaan waxay gudbiyaan ama gaarsiiyaan ugxanta minka. Tunica Mucosa: oo ah nudayaal ibisiiliyam ah waxay soo daayaan xab nafqaqaysan oo ay ku quudiyaan ugxaanta qaan-qaadhay. Tunica Muscularis: oo ah nudayaal muruqyo siman ah waxayna sameeyaan isu soo uruurin ama isu soo cadaadin ...

 Habdhiska taranka ee dumarka iyo Uureyda(Obstetrics). Casharka 2aad Saxaha: (Vagina) Saxaha waa xubin tuubo muruqyo ka sameysan oo u dhaxeysa malawadka iyo kaadi haysta, dhererkeeduna waa 10cm, saxaha wuxuu ka kooban yahay muruqyo iyo xuubab galoolan oo xab soo daaya, xuubka ugu horeeya ee galoolan ee saxaha afkiisa hore ka bilowda waxaa loo yaqaan xuubka bikrada (Hymen). Saxaha waa dhuun isku dumi karta oo aadna u kala bixi karta, intiisa badanina waxay ka kooban tahay muruq sulban oo ku daboolan xuub axaleed, wuxuna leeyahay maraaro. Gidaarkiisa hore dhererkiisu wuxu le'egyahay 6.25 3m ilaa 7.5 sababta oo ah dhuqda ilmagaleenka ayaa hore u soo gasha gidaarkiisa dambe.Marka inantu bikradda tahay, saxaha waxa ku daboolan xuub wada awda ama qayb ahaan-awda.Xubinta taranka ee dumarka waxa uu leeyahay fur daboole (vulva), waa laba faruur ama bishamo oo hilib ah kuwaas oo loo yaqaano faruur weyne iyo faruur yare waxayna ku wareegsan yihiin daloolka xubinta taranka ee dumarka ama farji...