Indha_caad

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 11aad. Qanjirka ku yaala qoorta (Thyriod glands) Thyroid glands waa qanjir weyn oo ku yaala qoorta labadeeda gees waa qanjiro sameeya soona saara dheecaanno aad muhiim ugu ah jirka bani’aadamka sida dheecaannada kala ah T3,T4 iyo thyrocalcitonin qanjirkaan wuxuu ka samaysan yahay labo cad, labadaas cad waxaa isku xira cad kale oo loo yaqaano isthmus. Qanjirkaan wuxuu leeyahay waxa loo yaqaanno follicule, follicule-ka waa kiish ama dalool yar yar oo u eg sida qanjirka oo kale kaasoo laga helo xuubabka unnugyada jirka gaar ahaan unuga ugxaanta dumarka ee ilmaha ku abuurmaan. Follicule walba waxaa ku wareegsan ama ku dahaaran unugyada cadaha daboolaha ee loo yaqaanno (cupoidal Epithelial cells). Follicul-ka dhexdiisa waxaa ku jira waxyaabihii laga samayn lahaa dheecaannada waxaana loo yaqaannaa lumen of the follicule, qanjiraddaan waxay sameeyaan soona saaraan dheecaannada kala ah thyroxine (T4) ,Triiodothyroxine (T3) thyrocalcito...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 10aad Growth hormone-ka wuxuu dhisaa lafaha in uu wayneeyo uuna dheereeyo sababtoo ah lafaha waxay ka samaysan yihiin saddex shey Epiphysis, Diaphysis iyo Metaphysis. Qeybta metaphysis-ka waa qeybta korta oo ka samaysan chondrocyte, dheecaanka koritaan wuxuu chondrocyte u beddelayaa chondroblast mid tarmaayo sidaas ayay lafta ku waynaanaysaa kuna ballaaranaysaa, laakin haddii uu dheecaanka ka tira bato lafaha qofka wuxuu u dheeraanayaa si aanan dabiici ahayn cudurkaas waxaa lagu magacaabaa Acromegaly. Dheecaanka koritaanka wuxuu yaraynayaa in la isticmaalo sokorta maxaa yeelay wuxuu u diidayaa in sokorta laga qaato dhiigga oo la galiyo murqaha iyo unugyada cadiinta sidaas ayuu sokorta dhiigga ugu badanaa laakin gannaca wuxuu isku dayayaa in uu xalliyo arrinkaas wuxuu soo daynaa dheecaan insulin si dhiigga looga qaado sokorta laakin kuma filna oo sokortii lagama dhuuqi karo cadiimanka iyo murqaha sidaasi daraadeed ayaa dadka qab...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 9aad Dheecaanka uu soo daynayo jirka jaalaha ee lagu magacaabo progesterone wuxuu badinayaa xidida dhiigga ee ka samaysmay endometrium wuxuuna samaynayaa qanjiro. Endometrium-ka wuxuu ka samaysan yahay saddex xuub, hal xuub oo kamid ah waa xuub joogto ah labada xuub kale waa labo xuub oo aanan joogto ahayn oo waxaa bilaabaya samaynteeda Estrogen-ka laakin waxaa dhammaystiraya oo sii haynaya progesterone-ka. Seddexdaas xuub waxay kala yihiin: 1. Xuubka joogtada ah oo aanan burburaynin waxaa lagu magacaabaa Basal layer. 2. Xuubka ku xigga waa xuub aanan joogto ahayn oo qanjir ah waxaana lagu magacaabaa Glandular layer. 3. Xuubka ku xigga waa xuub aanan joogto ahayn waxaana magaciisa la dhahaa Stratum compactum labada xuub ee glandular layer iyo xuubka stratum compactum waxaa lagu magacaabaa functional layers oo waxay ka samaysan yihiin marxallada kowaad ee caadada dumarka. Ukunta iyo shahwadamarka ay kulmaan oo ay bacriminta dhac...

 Dayacii abaalka. Weligay maan akhrinin wax ka run badan oraahda uu yiri (Noha Faaruuq) ee ah: “Haddii qof qalbigaaga dammaanad qaado, wuxuu kuu dammaanad qaadayaa cafiska, haddii uu dammaanad qaado cafintaada.. si naxariis la’aan ah ayuu Ku wax  yeelen doonaa” Waayaha adduun ayaa i horkeenna tabashooyin badan. Cudurka ugu halisisan waa marka aad weydo nafis nafeed. Nolosha ayaa noqoto mid madow la soo yuururta marka dadku noqdaan bahalo laga dido. Ballan qaadyo been huwan ayay kugu anqarinayaan inta ay kulla joogaan. Wax waliba ay kari karaan dhibaato ah waxay ku xardhayaan laabtaada. Waxay ku odhanayaan waqtiyada aad dhibaatooyinka ku jirto hiil baanu kuu nahay. Qof waliba waxa uu kaa eeganayaa dantiisa dhankasta.  Weedhan uu qoray faylasuufkii Nietzsche wuxuu u qalmaa in lagu daydo : "Waan necbahay kuwa iga xada kelinnimadayda, iyaga oo aan ii soo bandhigin Saaxibtinimo  run ah. Qof waliba waxa uu doonayaa in aad u sheegto wax waliba gudahaada dhex dabaalanaya si ...

  NABSIGAYGU KUMA HELO Ma ahayn in aad i aqbasho adiga oo leh xiriir kale ama rabo ruux kale, ma ahayn in aad i madadaaliso ama aad lummiso waqtigayga adiga oo og wannaagayga iyo sida uu wadnahaygu kuu tabayo. Ma ogtahay xaaladda aan galay iyo xanuunka aan dareemay xilliyadii adkaa ee aan dartaa u xakaarayay.? Maalinna ma is waydiisay waxa aan mudan karo marka aan ogaado xaqiiqada kugu xeeran.? Maxaaba qasbayay in aad been ii sheegto, mooji malaha xal baad u arkaysay, dhib maleh oo horaa loo yiri "Nin laga dhimman jiray geeri waa yaqaan." Haaye maxaa iga quseeya maahmaada, waa dhab oo aniga iyo dhaawaca waa aan is naqaan, haaye ma dhaxalbaad u heshay?,  maye ee dhibta laguma waaroo dhaxal looma yeesho waa laga dhammaadaa, malaha mar uun waan ka bosan boogaha damqanaya. Ma jirin xilli ay iiga xannuun badnayd, mana jirin xaalad ay iiga adkayd in aan marqura ogaado wax aanan filanayn. Ma aqaan ma anigaa nasiib xun mise jacaylkaa natiijo xun.? Ma rabo in aan ku laabto ama aa...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 8aad Secondary follicule granulose cells-yadiisa ayaa dhexdiisa ka buuxsamaysa biyo oo biyahaas waxay riixayaan qaar ka mid granulose cells-yada iyo ukunta oo magaciisa wuxuuna noqonayaa graffian follicule. Xuubka gudaha ee ilmogaleenka waxaa lagu magacaabaa endometrium,estrogen-ka xuubkaas ayuu amar ku siinayaa in uu kordho oo uu sameeyo xuub cusub oo xiddido dhiig ah waxaa kale ee uu samaynayaa dhuunta ilmogaleenka mucus-kiisa adkaa oo buurnaa in uu dabciyo uun jilciyo si spermaha ay ugu sahlanaato in uu gudaha ilmogaleenka ku soo galo badashadaas uu badanaayo xuubka hoose ee ilmogaleenka waxaa lagu magacaabaa proliferation.  Estrogen-ka marka uu dhiigga ku batto ayuu wuxuu amar ku siinayaa hypothalamus-ka in uu yareeyo soo deeynta (FSH), arrintaas waxaa loo yaqaannaa negative feedback (jawaabab dib u celin ah) maxaa yeelay soo daynta estrogen-ka waxaa u sabab ah FSH-ka, estrogen-kii ayaa dib u joojinaya FSH-ka. Waxaan h...

 *ISTICMAALKA CURIYAHA "MERCURY":* Maqaalkaan kooban waxa aan kusoo gudbin doonnaa: • Mercury waxa uu yahay, • Khataraha caafimaad ee uu sababo, • Calaamadaha sumowga Meerkuriga,  • Soomaalida iyo Isticmaalka Mercury, • Iyo sida loogu hortagi karo halistiisa. Haddaba, Mercury (Meerkuri) waa nooc ka mid ah biraha sunta ah ee qaabab kala duwan ugu yimaada deegaanka dhexdiisa.  Cuntooyinka aan sida maalinlaha ah u cunno qaas ahaan cuntooyinka dabiiciga ah ee badda, ayaa waxaa ku jira qaddar yar oo Meerkuri ah, taasi oo aan saamayn xoogga ku yeelanayn caafimaadkeenna. Laakiin iska badinta cuntooyinkaas ee Meerkuriga ku jira ayaa waxa ay sababaan in Meerkurigii uu jidhkeenna ku noqdo sun, taasi oo loo yaqaan sumowga Meerkurigga (Mercury Poisoning).  Dadka qaar - oo ay ku jiraan haweenka uurka leh, carruurta iyo dhallaanka - ayaa si gaar ah ugu nugul sunta meerkuriga. Dadka kalena waa ay saamaysaa iyada oo si ba'an u saamaysa neerfaha (NERVES). *HALISAHA AY SUNTANI SABABTO...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 7aad Hypothalamo-Hypophysis-Gonadal –Axis: Qeybtaan waa qeybta maamulaysa caadada dumarka bilwalba marka uu jirkeeda isu diyaariyo in uu cunug cusub ilmogaleenkeeda galo haddii uu gali waayo way burburaysaa sidaasi darteed waxaa ka imaanaayo dhiig waxana loo yaqaanaa arrintaan menstrual cycle (caadada dumar-ka). Si howshaas is diyaarinta ay u bilaabato ammarka guud wuxuu ka imaanayaa hypothalamus-ka qeybtiisa nucleus arcuate-ka wuxuuna soo daynaa dheecaanka Gonadotropin releasing hormone, dheecaankaas aadaya qeybta hore ee hypophysis-ka kaas oo asigane sii daynaya dheecaannada Gonadotrpic hormone, dheecaannada Gonadotrpic waa labo dheecaan waxayna kala yihiin follicle stimulating hormone iyo luteinizing hormone.  Gabdha inta aysan dhalanin ayay ugxaanteeda diyaar yahay oo inta ay ilmogaleenka hooyadeed ku jirtay waxay leedahay qiyaas ahaan 7 milyan oo ukun (waa awoodda Alle). Gabdha ukunmankeeda howsha beddeshada ee loo ya...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka  6aad Hypothalamus-ka wuxuu ka samaysan yahay unnugyo badan oo ah unnugyo dareen wadayaal ah waxaana kasoo qaadanenaa ilaa iyo lex unug waxayna kala yihiin unugyadaas kuwaan soo socda. 1. Unnugga loo yaqaano (pre-optic nucleus) wuxuuna soo daayaa dheecaanka loo yaqaan Gonadotropin Releasing Hormone (GnRH), dheecaankaan GnRH wuxuu aadayaa anterior pituitary gland qanjirka hypophysis-ka qeybta hore, hypophysis-ka qeybta hore ayaa iyadane waxay sii daynaysaa dheecaannada loo yaqaan FSH iyo LH labadaas dheecaan haddii uu nin yahay waxay ka qeyb galayaan in la sameeyo shahwada iyo in la sameeyo testosterone laakin haddii ay dumar tahay wuxuu ka qeyb galayaa koritaanka ukumada iyo ukun soo saarida haweenka habkaan waxaa loo yaqaannaa hypothalamo-hypophysear- Gonadal axis.  2. Unugga loo yaqaan (ventro medial nucleus) wuxuu soo daynaa dheecaanno kala ah Growth Hormone Releasing Hormone (GHRH) iyo Growth hormone inhibiting Ho...

  *VITAMIN A (RETINOL, RETINAL).* Fitamiin A, waa mid kamid ah kooxda ku milanta dufanta, kaasi oo si dabiici ah loogu helo cuntooyin badan. Waana mid kamid ah fitamiinada ugu muhiimsan ee uu jirka bini'aadamka u baahanyahay. Kiimikaal ahaanna waxaa loo yaqaan 'Retinol ama Retinal'. Waxaa jira labo nooc oo Fiitamiin A ah. Nooc firfircoon 'Active' oo loo yaqaan (Preformed vitamin A), kaasi oo uu jirka u isticmaalo sida uu yahay. Waxaana laga helaa waxyaabaha ay Xoolaha soo saaraan, oo ay kamid yihiin; Cadka iyo Caanaha. Nooca labaad ee Fiitamiinkani waa nooc aan firfircoonayn 'Inactive' loona yaqaan (provitamin), waxaana laga helaa dhirta. Inkasta oo aysan firfircoonayn, jirkuna uu u baahanyahay Fiitamiin Firfircoon, waxaa qasab ah in la helo Fiitamiinka firfircoon. Si taasi loo helana isla iyagii -kuwa aan firfircoonayn- ayaa mandhaciir yaraha (Small Intestine) loogu beddelaa kuwa firfircoon. Tusaale; beta-carotene oo ah nooc kamid ah karootada, ahna Fiit...

 Qeybaha/Akhlaaqda Muslimka/Faa’idooyinka akhlaaqda wanaagsan Islaamka gudahi FAA’IDOOYINKA AKHLAAQDA WANAAGSAN ISLAAMKA GUDAHI Waxay leedahay dabeecadda wanaagsan xagga islaamka faa’idooyin badan iyo waxyaalo uu ku gaar yahay, waxaana ka mid ah: Dabeecadda wanaagsan kuma gaar ah nooc ka mid ah dadka. Allaah wuxuu abuuray dadka oo leh muuqaallo iyo midabbo iyo afaf kala duwan, wuxuuna ka yeelay xagga miisaanka Ilaahay kuwa siman aan qofna qof kale waxba dheereyn marka laga reebo iimaankiisa iyo Alle ka cabsigiisa iyo toosnaantiisa, sida uu Allaah Kor ahaaye yiri: }يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاكُمْ{(الحجرات: 13). “Dadow! Hubaal Waxaanu idinka abuurnay lab iyo dhedddig, oo idinka dhignay shucuub iyo qabaa’il si aad isu aqoonsataan, hubaal, kan idiinku sharaf badan (gobsan) Allaah agti waa kan idiinku Alle ka cabsiga badan (iyo dhowris xilka uu idin saaray)”. (...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 5aad Thyroid-stimulating hormone (TSH)waa dheecaan ka samaysan sokor iyo borotiin wuxuuna ka howlgalaa qanjirka loo yaqanno thyroid glands si loo soo daayo labo dheecaan oo kala ah T3 iyo T4. • Follicle stimulating hormone (FSH)waa dheecaan ka samaysan sokor iyo borotiin wuxuuna ka howlgalaa xubnaha taranka ragga iyo dumarka sidoo kale wuxuu ka qeyb qaataa koritaanka jirka. • Luteinizing hormone (LH)waa dheecaan ka samaysan sokor iyo borotiin wuxuuna ka howlgalaa ama ay shaqadiisu tahay xubnaha taranka ragga iyo dumarka. • Growth hormone (GH)waa dheecaan ka samaysan borotiin adag wuxuuna ka howlgalaa beerka iyo xubnaha lagu keydiyo dufanta jirka sida adipose tissue-ka sidoo kale wuxuu ka qeyb qaataa koritaanka jirka iyo burburinta dufanta iyo sokorta lagu keydiyo jirka. • Prolactin (PRL)waa dheecaan ka samaysan borotiin adag wuxuuna ka howlgalaa xubnaha taranka ee haweenka sida ugxaanta dumar (ovary) sidoo kale waxay shaqadiisu...

 Marar dhif ah ayaan ku idhaahdaa waan ku jeclahay sababtoo ah waan ogahay sida ay macno u leedahay. Kaliya maaha dareen saddex-erey ah oo aad tiraahdo marka aad dareento  oo aragta qofka aad jeceshahay. Markaan ku idhaahdo waan ku jeclahay, waxay la macno tahay inaan hadda ku jeclahay oo aan ku jeclaan doono maalin kasta oo iman doona. Waxay la macno tahay in aan ku jeclaan doono marka aad ku daasho waayaha adag. Oo waxaan kuu ogolaan doonaa inaad ii sheegto waxyaalihii qaldamay maalintaada iyo xitaa waxyaalaha ugu yaryar .  Waxay la macno tahay in aan ku jeclaan doono wakhtiyada aad aamusan tahay, niyadda ku hayso ama aanad dan ka lahayn, adiga oo og in ay jirto sabab qoto dheer oo aad si aamusnaan leh ugu hafto fikradahaaga. Si samir leh ayaan ku sugi doonaa inaad ii furto laabta  si taxadar leh u dhegaysan doonaa erayadaada cuddoon. Waxay la macno tahay inaan ku jeclaan doono xitaa markaad xanaaqsan tahay sababtoo ah waxaan ogahay inaad xanaaqsan tahay oo kaliya ...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka  4aad. Receptor-ka laga helo qeybta sare ee unuga waxaa kamid ah dheecaanka loo yaqaano insulin. Dheecaanka insulin-ka marka lagu soo daro wareegga dhiigga wuxuu si toos ah u tagayaa receptor-ka ku yaala qeybta sare ee unuga kaddib waxaa ammar lagu siinayaa insulin-ka si uu dhiigga uga qaado sokorta. Receptor-ka laga helo unnuga dhexdiisa waxaa kamid ah dheecaanka laga soo daayo xiniiyaha ragga ee loo yaqaanno testosterone, testosterone-ka marka lagu soo daro qulqulka wareegga dhiigga wuxuu si toos ah u tagayaa unnuga dhexdiisa kaddib waxaa lagu amaraa in uu shaqadiisa bilaawo si uu uga qeyb qaato hormarinta xubanaha taranka iyo bacriminta.Hypothalamus-ka waa xubin aad muhiim uga ah jirka bani’aadamka xubintaan waxay ku taallaa maskaxda qaybta ku taalla horaadka madaxa meesha indhaha ka koreyso, waa qayb aad muhiim u ah waxaana ku yaala xubno badan oo shaqooyin waaweyn jirka u qabta sida meesha laga xakumo heer kulka jirka...

 Ilaahey u mahad_naq. فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ{ (البقرة: 152). “Ee I xusa, waan idin xusi doonaaye, oo ii mahad naqa oo ha iga abaal dhicina” (Al-Baqarah: 152) Eebbe waa naxariis badane, waa dambi dhaaf badane, waana kaalmeeye  Haddii aan adeecno Allah markaa isagu nama niyad jabinayo.  Isagu had iyo jeer diyaar buu u yahay inuu na maqlo oo nagu caawiyo barakadiisa.   Mahad oo dhan waxay u sugnaatay Alle.  In loo mahadceliyaa waa uu muteystay, waa jirsiiyaha nolosha aadamaha oo dhan, wax walbo dhulka dhex ahaaday. In awooddiisa la qiro waa uu muteystay. Si walbo aynnu u noolnahay ilaahey in loo mahad_naqo waa innagu waajib.  Haddii ay dhibaato kugu dhacdo ilaahey u mahadceli, haddii aad barwaaqo kuu sugnaato ilaahey ku shukri, sifa walba oo wanaagsan ilaahey ayaa muteystay, Alle waa mid ka nasahay xummaan oo dhan. Haddii aad guul gaadho, waxa kugu waajib in aad mahadnaq la timaado. Marka aad cidhiidhi dareento, waa n...

 Habdhiska qanjirada jirka (endocrine system) Casharka 3aad Waa maxay dheecaan (hormone)? Dheecaanka (hormone) waxaa soo daaya ama sameeya qanjirada jirka qaarkood waxay ku darsamaan wareegga dhiigga, qaarka kalena waxay iskood ugu faafaan jirka ayagoo kaashanaya qanjirada kale ee jirka waxay ka howl galaan meel ka dheer meesha laga soo daayo. Dheecaannada jirka waxay ka sameysan yihiin borotiin, fitamiin D iyo dufan, waxaa jira dheecaanno ka sameysan borotiinno iyo dheecaanno ka sameysan dufanta nooca loo yaqaano cholesterol qofka bani’aadanka aad iyo aad ayay muhiim ugu tagay dufanta iyo borotiinka laakin dufanta badan uu keydsado jirka waxay leedahay dhibaato sababtoo ah waxay xireysaa xidida dhiigga haddii ay xirmaan xididada dhiigga waxaa imaan karta cuduro halis ah sida dufanta oo ku badadta dhiigga.  Waa maxaay shaqooyinka uu jirka u qabto dheecaanka? • Dheecaannada jirka waxay ka qeyb qaataan isku dheelitirka dheecaannada ku jira jirka bani’aadanka waxana ka qeyb qaata...

 HAL QALBI IYO HAL QOF.💉🩸❤️ Maalin ka duwan todobada maalmood, ee todobaadka ayaad noloshayda kusoo biirtay. Maalin aan jeclaan lahaa in ay aniga khaas ii noqoto, oo aan la ila waadagin. Sida aan ku helay xog sabti ayaan dunidan kowsaday, adna isla sabti ayaad noloshayda kusoo biirtay. Sidaa darteed sabtidu waa maalintayda. Xidhiidh aan ku badhaadhaay ayaa dhexdeena ka unkamay. Waxa aan kaa bartay waxbadan oo aanan la'aanta barteen. Wanaag, ixtiraam, iyo jacayl intaba agtaada ayaa ay yalaan. Farxaddaydu adiga ayay gacantaada ku jirtaa. Murug marka aan dareemo dhinacaaga ayaan imaad, si aan u nafiso. Farxad marka aan helana agtaada kama nagaankaro.  Daqiiqad walba oo aan kula qaadata waa ay iiga duwantahay  nolol maalmeedkayga intiisa kale. Aniga ayaa la iguu kaa talo galay. May waa la iskugu keen talo galay. Macquul ma'aha in aan kala maarano inagu.  Si khaas ayaan kuugu hambalyaynayaa. Waad mutaysatay in aan kuu hambalyeeyo, maadama oo aad kasoo baxday wajibaadkii...